به گزارش موج ارس جلفا [1]، آستان مقدس امامزاده سید اسماعیل (ع) در شهرستان جلفا و منطقه آزاد ارس و در شرق روستای زاویه (به عرض جغرافیایی ‘۵۵ °۳۸ و طول جغرافیایی ‘۳۷ °۴۵) که از همه جای روستا به خوبی دیده می شود، قرار دارد. بقعه در شیب تندی واقع شده و برای همطراز نمودن سطح آن ضلع شمالی و غربی با سنگ و ملاط سیمان به ارتفاع بیش از ۵ متر اجرا و با نرده های آهنی حفاظ بندی شده است. بقعه وسط صحن قرار دارد و مساحت صحن بیش از ۵۰۰ مترمربع است. ابعاد کلی امامزاده ۲۰/۶۰ × ۱۶/۶۰ متر و پلان آن مستطیل شکل است. بنای پیشین آن خشتی بوده ولی بنای کنونی با استفاده از سنگ، آجر، آهن، ملاط و گچ احداث شده و تاریخ تجدیدبنای آن به دو دهه پیش برمی گردد.
بقعه متشکل از گنبدخانه، مسجد، قسمت بانوان، زائرسرا، آبدارخانه و کفشکن است. در نمای شرقی سه در ورودی دیده می شود؛ یکی از آنها به انباری، دیگری به قسمت زنانه و دیگری به کفشکن باز می شود. کفشکن در ضلع شرقی بقعه قرار دارد و به وسیله یک در آلومینیومی با گنبدخانه مربوط می شود. در ورودی کفشکن در نمای شرقی قرار دارد و به وسیله در دیگری با کفشکن مسجد در ضلع شمالی ارتباط دارد.
گنبدخانه به شکل چهار طاقی اجرا شده و به ارتفاع سه پله از سطح کفشکن بلندتر است. در ورودی گنبدخانه در ضلع جنوبی کفشکن قرار گرفته و کف گنبدخانه با فرش و پتو مفروش شده است. ضریح آلومینیومی بقعه به ابعاد ۱/۹۰ × ۲/۷۰ متر بوده زیر گنبد قرار دارد. ضریح قدیمی از جنس چوب، و در داخل ضریح کنونی قرار گرفته است. روی ضریح قدیمی چنین نقش بسته است:
«تاریخ نجاران خوش نقش … توفیق آثار، عبرت و سعادت شعار مشهدی علی محمد قصبه اردوبادی و به دست آقا شیخ جعفر بن مرحوم شیخ امراد … هذه السنه بارس ائیل در بیست و یکم شهر شوال المکرم سنه ۱۲۳۳٫»
مزار امامزاده داخل ضریح قرار دارد و بر روی آن سنگ مرمر طوسی رنگی قرار گرفته است. سنگ قبر فاقد نوشته است و اطلاعاتی درباره صاحب بقعه روی آن درج نشده است.
[2]
نمای داخلی گنبدخانه و لایه درونی گنبد با گچ اندود شده و روشنایی داخل آن از طریق چهار پنجره کوچک که در قسمت تحتانی گنبد تعبیه شده، تأمین می شود.
مسجد در ضلع غربی گنبدخانه قرار دارد و دارای چهار پنجره در غرب، سه پنجره در جنوب و یک در ورودی با دو پنجره در شمال آن قرار گرفته است. آبدارخانه در نمای شمالی قرار گرفته و کف آن با فرش های رنگین پوشش داده شده است.
بقعه دارای دو مناره بزرگ در ضلع جنوبی و دو مناره کوچک در ضلع شمالی است و هر چهار گلدسته با بهره گیری از کاشی فیروزه ای که مزین به آیات قرآن کریم و اسماء الهی هستند، نماکاری شده و بر فراز هر کدام از آنها کلاهک فلزی طلایی رنگ نصب شده است.
نمای بیرونی بقعه با آجرهای زرد سه سانتی اجرا شده و کتیبه هایی با رنگ فیروزه ای که مزین به آیات الهی هستند، قسمت بالای دیوارها را زینت بخشیده اند. ازاره نمای بیرونی با سنگ مرمر سفید رنگ به ارتفاع ۱/۵ متر اجرا شده و کف صحن با ملاط سیمان پوشیده شده است. داخل صحن دو درخت چنار به قطر بیش از سه متر و قدمت بیش از ۴۰۰ سال وجود دارد که از زیبایی خاصی برخوردارند. تنه این دو چنار خالی شده است و سه نفر به راحتی در آن جا می گیرند.
[3]
در ضلع جنوبی و شمالی صحن چند باب زائرسرا برای اقامت زائران دایر شده و سرویس های بهداشتی در ضلع شرقی آن قرار دارد.
درباره شخصیت علمی و معنوی امامزاده سید اسماعیل فرزند حبیب اطلاعی در دست نیست و منابع رجالی و نسب شناسی در این زمینه سکوت کرده اند. بنابر اعتقاد مردم محل ایشان از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) است و از روزگاران قدیم در بین مردم ارزش و اعتبار داشته و مورد توجه اهالی منطقه بوده است.
آستان امامزاده سید اسماعیل دارای شش قطعه زمین وقفی، ۲۴ ساعت آب ولی الدین، ۴۸ ساعت آب دره گلی و ۴۸ ساعت آب اَل می باشد.
در حال حاضر اداره امور امامزاده به عهده هیأت امنا است که تحت نظر اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان جلفا به کار خود ادامه می دهند.
همچنین در سمت جنوبی روستای زاویه بقعه «علی چشمه سی» از روزگاران دور مورد توجه و احترام اهالی روستا بوده و در مواقع نیاز به آنجا پناه می بردند. متأسفانه بقعه یاد شده در سال های گذشته حفاری غیرمجاز شده و از بین رفته است.